Beschrijving wombat

Leefgebied

Wombats leven in Australië in de zuidoostelijk punt van Queensland, het oosten van Nieuw-Zuid-Wales, het zuidwesten van Victoria, Flinderseiland, Tasmanië en het zuidoosten van de staat Zuid-Australië.

Habitat

Wombats zijn te vinden in een verscheidenheid aan habitats waar ze goed kunnen graven, waaronder regenwouden, eucalyptusbossen, alpengraslanden, heidevelden en heuvelachtige kustgebieden met struikgewassen. Over het algemeen leven ze in gebieden waar water te vinden is. 

In sommige regio's hebben ze zich aangepast aan landbouwgronden en zijn ze zelfs grazend te zien in het open veld, samen met runderen en schapen.

Uiterlijk

Naast de hier beschreven gewone wombat (Vombatus ursinus) bestaan er nog twee soorten, namelijk: de noordelijke breedneuswombat (Lasiorhinus krefftii) en de zuidelijke breedneuswombat (Lasiorhinus latifrons)

Wombats zijn grote, gedrongen, dik aangezette grazers met een brede, ronde kop, een korte staart, kleine donkere ogen en kleine ronde oren. De ledematen zijn kort en sterk. Aan de beide voorpoten zitten vijf en aan de beide achterpoten vier grote, sikkelvormige gebogen klauwen waarmee ze goed kunnen graven.

De kop-romplengte van wombats bedraagt 70 tot 120 centimeter en het gewicht 20 tot 40 kilogram. Volwassen vrouwtjes zijn meestal groter en zwaarder dan mannetjes.

Onder buideldieren is het unieke gebit opvallend, wat lijkt op dat van knaagdieren. In de boven- en onderkaak zitten een paar wortelloze snijtanden. De kiezen zijn eenvoudig gebouwd en ook wortelloos. De tanden groeien steeds door waardoor deze dieren hard, schurend voedsel kunnen eten. Omdat de hoektanden ontbreken, is er een opening tussen de voortanden en de kiezen.

Het relatief stevige haar is kort tot middellang en varieert, afhankelijk van de soort, van geel- tot grijs- of zwartbruin.

In tegenstelling tot de twee andere soorten, de noordelijke- en zuidelijke breedneuswombats, heeft deze soort geen haar op de neus en zijn de oren kleiner en meer behaard dan die van zijn naaste verwanten.

De noordelijke- en zuidelijke breedneuswombats hebben tevens een langere snuit die meer vierkant van vorm is. De wombats die op Tasmanië leven zijn meestal kleiner dan die op het vasteland. Op Flinderseiland zijn de wombats het kleinst.

Voortbeweging

Wombats lopen op vier poten. Tijdens het foerageren leggen ze enkele kilometers af op zoek naar voedsel.

Wetenswaardigheden

  • De opening van de buidel zit aan de achterkant, om te voorkomen dat het jong bedolven raakt tijdens het graven.
  • Wombats zijn solitair, maar de leefgebieden overlappen elkaar regelmatig.
  • Wombats produceren kubusvormige drollen.

Voedsel in de natuur

Door de combinatie van een trage stofwisseling en een lang spijsverteringskanaal kunnen wombats in gebieden leven waar de vegetatie van slechte kwaliteit is.

Wombats zijn folivoren met een dieet dat bestaat uit inheemse grassen, zegge, mos en soms struiken, wortels, knollen en schors. De kleine, zure maag en eenvoudige dunne darm van wombats verteert het celmateriaal van planten, terwijl in de achterste darm door microbiële fermentatie de vezelige celwanden van planten worden verteerd.

De achterste darm bestaat uit een proximale dikke darm (eerste deel dat ongeveer 60 tot 80% van de darminhoud uitmaakt), een blindedarm en de distale dikke darm (laatste deel van de darm).

Enkele van de plantensoorten van het wombat-dieet zijn beemdgras, themeda australis, carex appressa, rus, vedergras en danthonia penicillata.

Gedrag

Wombats zijn voornamelijk nacht- en avonddieren die tijdens de koelere nachttemperaturen in de schemering uit hun holen komen om te grazen. Tijdens koudere seizoenen kunnen ze echter ook overdag zonnebadend aangetroffen worden.

Tijdens het foerageren leggen ze enkele kilometers af op zoek naar voedsel, waarbij ze herhaaldelijk dezelfde plaatsen bezoeken.

Meerdere wombats kunnen hetzelfde hol gebruiken, maar dit gebeurt zelden gelijktijdig. Bij het graven verwijderen ze de grond voor zich met behulp van de klauwen en verwijderen ze dit vervolgens naar achteren met hun achterpoten. Ze gebruiken een vergelijkbare tactiek bij aanvallers. Ze bewegen zich dan achterwaarts door hun hol waarbij ze hun sterke achterpoten gebruiken om de kop van de aanvaller tegen de bovenkant van het hol te drukken.

De holen van wombats hebben vaak meerdere kamers waarin ze nesten bouwen van gras, bladeren en stokken. Om energie te besparen, slapen ze tot 16 uur per dag in deze kamers.

Wombats produceren kubusvormige drollen die gebruikt worden om het territorium af te bakenen. De vorm van de drollen heeft te maken met de bouw van de darmen. Bij de meeste dieren zijn de darmen overal even stevig waardoor de drollen cilindrisch van vorm zijn. Maar bij wombats bestaat de darm uit zachte en stevige delen waardoor er een kubusvorm ontstaat. Deze kubusvorm heeft volgens onderzoekers ermee te maken dat wombats vaak poepen op boomstronken en rotsen en door de kubusvorm dan niet wegrollen. Hierdoor zouden ze beter in staat zijn om hun territorium af te bakenen.

Wombat ontlasting Author: Bjørn Christian Tørrissen
License: CC BY-SA 3.0
Kubusvormige drol

Het territorium van de wombat varieert van 0,024 tot 0,083 vierkante kilometer (2,4 tot 8,3 hectare) en bevat vaak meerdere holen.

Wombats communiceren op een aantal manieren met soortgenoten. Vormen van communicatie zijn vocalisaties, agressieve houdingen en geurmarkeringen op boomstammen en takken door er herhaaldelijk tegenaan te wrijven.

Predatie

Predatoren van wombats zijn onder meer Tasmaanse duivels, honden, wigstaartarenden en mensen. Voordat ze uitstierven hebben buidelwolven waarschijnlijk ook op de wombats gejaagd.

Door de combinatie van een trage stofwisseling en een efficiënte spijsvertering kunnen wombats een groot deel van hun tijd verscholen voor roofdieren in hun holen doorbrengen.

Wombats sluiten soms hun holen af wat kan duiden op defensief gedrag.

Voortplanting in de natuur

Er is niet veel bekend over het paren van wombats, maar er zijn aanwijzingen dat ze polygynisch zijn.

Het voortplantingsgedrag van wombats bestaat uit een mannetje dat gedurende enkele minuten het vrouwtje achtervolgt totdat het vrouwtje genoeg vaart verminderd om haar in te kunnen halen.
Dan bijt hij in haar achterwerk, grijpt haar vast met zijn voorpoten en draait haar op haar zij. Het mannetje bestijgt haar dan terwijl hij op zijn zij ligt; waarna het vrouwtje er weer vandoor kan gaan en de achtervolging weer wordt ingezet weer volgt. Dit duurt ongeveer 30 minuten. 

Wombats krijgen ongeveer elke twee jaar één nakomeling. De paring lijkt niet seizoensgebonden te zijn, hoewel de meeste geboorten in de zomer plaatsvinden. De draagtijd duurt ongeveer een maand en het pasgeboren jong heeft de grootte van een boon.

Na de geboorte blijft het jong ongeveer 6 maanden in de buidel van de moeder waar het moedermelk drinkt. Na ongeveer 15 maanden wordt het jong gespeend. Het jong blijft ongeveer 18 tot 20 maanden bij zijn moeder, totdat het zelfstandig is.

Zowel mannetjes als vrouwtjes zijn na ongeveer 2 jaar geslachtsrijp.

Er zijn weinig studies die de levensduur van wombats beschrijven. De oudste wombat die in gevangenschap leefde, werd echter ongeveer 30 jaar. Maar meestal worden ze 12 tot 15 jaar oud.

Bedreiging

De IUCN heeft wombats vermeld als niet bedreigd, en de populatietrends zijn momenteel stabiel. Ze zijn beschermd in alle staten van Australië.

Bronnen:

Creative Commons License
Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Unported-licentie.